Osmanlı Cumhuriyeti: Kalıplardan Taşan Bir İnsan Filmi

Vizyona girmesiyle eleştiri oklarını üzerine alan film, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk eğer olmasaydı bugün hangi durumda olacağımızı betimleme yoluna gidiyor. Bir dönem parodisi gibi görünen ama oldukça güçlü bir alternatif tarih filmi izliyoruz. Oldukça trajik bir hikayeyi ele alsa da içindeki komedi unsurlarıyla enerjisi yüksek bir film sunuyor. Biz de manda ve himaye altında kalan ama muhtaç olduğu kudreti damarlarında bulan Osmanlı Cumhuriyeti filmini sizler için inceledik.

ABD Himayesi

Filmde özellikle Osmanlı Cumhuriyeti, ABD mandasında görünüyor. Padişahın dünürü ülkeyi ABD’ye satmaya çalışırken bir yandan koltuk sevdasını da görebiliyoruz. Ayakta kaldıkça mutsuz olan dünür, koltuklara oturmayı bir zevk olarak bellemiş. Öyle ki genel durumda padişahı kimsenin tanımaması da ülkenin güçlü bir himaye etkisinde olduğunu da net bir şekilde gösteriyor. Nitekim ülkenin lideri bile süslü bir şarlatan olarak alay konusu oluyor. Daha filmin başlarında fast food sahnesinde bu durum netçe görülebiliyor.

Avrupa Birliği

Filmin çekildiği dönemde özellikle Avrupa Birliği’ne giriş haber programlarında gündemi sıkça meşgul eden bir tartışmaya dönüşmüştü. Filmde Sadık Muhtar karakteri de Avrupa Birliği’ne yakınlığıyla dikkat çekiyor. Aslında AB için de ABD için de söz konusu ortaklıkların hiçbiri devlete hiçbir şey kazandırmayacağı gibi, hürriyeti tutsak edip sadece aracıların çıkarları söz konusu. Ayrıca Sadık Muhtar’ın AB’ye atacağı bir imzada padişahın müdahalesiyle Muhtar’ın AB temsilcilerinden birinin kucağına oturması da filmde yine göze çarpan detaylardan birisi. Her halükarda kendi ülkesinin bağımlı halde olmasından nemalanmaya çalışan herkes, aslında kendisinin de değersiz hale geldiğini fark ediyor.

Film Çağ Ötesi, Zaman ise 2008

Film aslında siyasi bir dert etrafında kurulmuş olsa da günümüz zamanında geçmesiyle birlikte günlük problemler de ele alınmış. Başta camii önünde padişahın ayakkabısının çalınması ve artık alışkanlığa dönüşmüş hırs ve kıskançlık bunu çok iyi vurguluyor.

Tarih Nasıl Yazılır?

Ankara’da bir kahvede geçen ilk sahnede bir lider ihtiyacından bahsediliyor. Halkın istediği herkesi birleştirici ve bütünleştirici bir lider. Halkın bir kısmı bu mandadan sıyrılıp hürriyet derdindeyken bir kısmı ise uyuşuk ve henüz konuşabildiği için bir sorun görmüyor. Yani aslında bugün geçmişteki liderleri saygıyla ve özlemle yâd ederken bir yandan o liderlerin peşinden giden korkusuz ve cesur toplumu da yâd etmenin önemine bir vurgu barındırıyor. Filmde kilit sahnelerden biri olan kuşların özgürleştirilmesi de filmin başındaki Selanik sahnesine bir gönderme içeriyor desek yanılmış sayılmayız. Yine filmin sonunda da güzel bir ayrıntıyla film bir sonuca varıyor. Açıkçası filmi sondan başa izlesek de aslında aynı etkiyi verebilecek kadar güçlü bir kompozisyon izliyoruz.

Bu Devirde Kimse Şah Değil, Padişah Değil

Padişahlık rütbeyle, güçle, parayla olan bir şey değil. Padişahımız her şeyden önce bir insan gibi yaşıyor. İnsani dertleri ve insani bir mücadelesi var bu hayatta. Çizgi romanlarda kahraman arayan insanların aslında o çok kıskandığı insanlarla aynı, hatta daha iyi şartlarda sessiz kalması bir kabulleniştir. Tabii filmin adı da bu konuda şüpheye düşürse de filmin genelinde gerçekten Osmanlı Cumhuriyeti görülüyor. Eğer padişah halkın yanında olup onların isteklerini gerçekleştirirse bu da halkın kendi kendini yönetmesi demektir. Dolayısıyla cumhuriyet her toplumun vazgeçilmezi olarak söylenebilir. Cumhuriyeti değerli kılan şey ise hürriyet ve bağımsızlıktır.

İnsaniyet

Her insanın sinirlendiği şeyler vardır. Her insan kalbinde sevgi ve umut taşır. Her insan huzur arayışındadır. Her insan yaşamı boyunca bir savaş verir değerleri uğruna. Her insan sevgiyle yoğrulmuş bir mutluluğu hak eder. Her insan hatalar yapar. Her insan üzülür. Her insan kendiyle yaşar. Bunların yanında her insan bir şeyi isterse yapabilir. Yapamadıysa demek ki yeterince istememiştir. Bir lider de insan olmalı. İnsan olmayan, insanı anlayamaz çünkü. İnsanı anlamayan da insan olamazdı zaten. Bu nedenle film; bir yandan siyasi bir içerik gösterirken bir yandan gönüllere işleyen bir aşk hikayesine imza atıyor.

Oyuncular

Başta Ata Demirer ve Vildan Atasever olmak üzere harika bir oyuncu kadrosuna sahip bir film. Filmde çok kısa saniyelerde yer alan oyuncular bile özenle seçilmiş. Gani Müjde ve Avşar Film çok başarılı bir ortaklık kurmuşlar desek yalan olmaz bu konuda. Dolayısıyla 25 hafta vizyonda kalan film o zamanın parasıyla 11 milyon YTL ciro elde etmesi şaşırılacak bir bilgi değil.

Yorumlama

Bu filmden istediğiniz şeyi alabilirsiniz. Zaten gerçekçilikten çok kopmadan gerçekleşen bir hikayesi olduğu için sindirilmesi zor olmayacaktır. Padişahın damadından, kahvedeki direnişçilere kadar ağzını boşa açan hiçbir karakter yok. Her mimik, her replik, her hareket, öylesine ya da gelişine güzel değil. Her anın bir alt metni, bir manası var. Televizyonda yer alsa seyircinin reklam aralarında zaplamaya bile çekinmesine neden olacak bir akıcılık ve olay örgüsüyle birlikte, istendiği zaman sinemada ne kadar kaliteli işlerin yer alabileceğini de gösterir nitelikte bir film. Ne komedi, ne dram; ne tarih, ne günümüz; ne siyasi, ne de etliye sütlüye bulaşmayan bir film olarak tarihimize geçen film kategori olarak insani bir film diyebileceğimiz bir niteliktedir. Yani Osmanlı Cumhuriyeti her insanın izleyebileceği gerçek bir genel izleyici kitlesine hitap ediyor. Yine de filmin fikrine hizmet edecek bir şeyler söylemek gerekirse: Bu cihana sadece bir Atatürk geldi, o da bize geldi. “Ne mutlu Türküm diyene!”

Filmden Etkileyici Replikler